اختلال وسواس فکری و عملی چیست؟

در مقاله میتونید مطالعه بفرمایید و آگاهی خود رو بالا ببرید

آیا اگر درمان نشه خود به خود برطرف نمیشه؟

نه به هیچ عنوان، امکان داره شدیدتر هم بشه

اختلال وسواس فکری و عملی + اذر 1403

از قلقلک تا ترس؛ بررسی اثرات مخرب قلقلک بر کودکان | دی 1403

پزشک. ساحل فرخی
۱۴۰۳/۱۰/۲۷
کلینیک بالین

قلقلک دادن، به عنوان یک بازی رایج بین والدین و فرزندان، اغلب به عنوان یک راه برای ایجاد خنده و شادی در نظر گرفته می‌شود. اما آیا این بازی بی‌خطر است؟ مطالعات و تحقیقات نشان داده‌اند که قلقلک دادن کودکان ممکن است عواقب ناخوشایندی داشته باشد و حتی به سلامت روانی و جسمی آن‌ها آسیب برساند.

از قلقلک تا ترس؛ بررسی اثرات مخرب قلقلک بر کودکان

چرا قلقلک دادن کودکان ممکن است خطرناک باشد؟

تعریف و انواع قلقلک

قلقلک، یک احساس ناخوشایند یا لذت‌بخش است که معمولاً با تحریک نواحی خاصی از بدن، مانند کف پا، زیر بغل یا دنده‌ها، ایجاد می‌شود. دو نوع اصلی قلقلک وجود دارد:

قلقلک خارش‌آور (Knismesis): این نوع قلقلک با لمس سبک و خزنده ایجاد می‌شود و معمولاً باعث احساس خارش و تمایل به خاراندن می‌شود.
قلقلک گارگالسم (Gargalesis): این نوع قلقلک با لمس‌های سریع و تکراری در نواحی حساس بدن ایجاد می‌شود و معمولاً باعث خنده و واکنش‌های فیزیکی شدید می‌شود.

دلایل علمی قلقلک

علت دقیق قلقلک هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما نظریه‌های مختلفی در این زمینه وجود دارد:

مکانیسم دفاعی : برخی دانشمندان معتقدند که قلقلک یک مکانیسم دفاعی است که ما از دوران کودکی به ارث برده‌ایم. زمانی که یک حشره کوچک روی بدن ما می‌خزد، به طور طبیعی سعی می‌کنیم آن را دور کنیم. قلقلک ممکن است یک واکنش مشابه باشد، هرچند که تحریک کنندهٔ آن بی‌ضرر است.
ارتباط اجتماعی: قلقلک اغلب در محیط‌های اجتماعی و به عنوان یک شکل از بازی استفاده می‌شود. این بازی می‌تواند به تقویت پیوندهای اجتماعی و ایجاد حس نزدیکی کمک کند.
عوامل عصبی: قلقلک باعث فعال شدن مناطق مختلفی از مغز می‌شود، از جمله قشر حسی، قشر حرکتی و سیستم لیمبیک. این مناطق در پردازش احساسات، کنترل حرکات و واکنش‌های خودمختار نقش دارند.

چرا نباید کودکان را قلقلک داد؟ دلایل روانشناسی و تربیتی

قلقلک دادن، به نظر یک بازی ساده و بی ضرر می‌رسد اما می‌تواند عواقب جدی برای کودکان داشته باشد. در حالی که ممکن است این کار باعث خنده و شادی کودک شود، اما می‌تواند به سلامت روانی و جسمی آن‌ها آسیب برساند . در ادامه به دلایل دقیق‌تری می‌پردازیم:

تأثیرات روانی

ایجاد ترس و اضطراب:

برای بسیاری از کودکان، قلقلک دادن یک تجربه ناخوشایند و حتی ترسناک است . آن‌ها احساس می‌کنند که کنترل موقعیت را از دست داده‌اند و این می‌تواند باعث ایجاد اضطراب و ترس شود . این ترس ممکن است در بزرگسالی نیز باقی بماند و به شکل فوبیای اجتماعی یا اختلالات اضطرابی بروز کند.

محدود کردن مرزهای شخصی:

قلقلک دادن، خصوصاً زمانی که کودک تمایلی به آن ندارد، می‌تواند به عنوان نقض مرزهای شخصی او تلقی شود. این امر باعث می‌شود کودک احساس امنیت و اعتماد به نفس خود را از دست بدهد و در آینده در تعیین مرزهای شخصی خود با مشکل مواجه شود.

ایجاد سوءتفاهم در مورد لم :

قلقلک دادن، نوعی لمس فیزیکی است که ممکن است در ذهن کودک با انواع دیگر لمس، از جمله لمس‌های نامناسب، اشتباه گرفته شود . این امر می‌تواند در آینده باعث شود کودک نتواند بین لمس‌های سالم و ناسالم تمایز قائل شود و در معرض خطر سوء استفاده قرار گیرد.

تقویت رفتارهای نامطلوب:

برخی از کودکان ممکن است با خندیدن به قلقلک، به صورت ناخودآگاه این رفتار را تقویت کنند . این امر باعث می‌شود که والدین به این رفتار ادامه دهند و در نتیجه، کودک به جای یادگیری بیان احساسات خود به روش‌های سالم، به خندیدن به هر نوع تحریک فیزیکی عادت کند.

تأثیر قلقلک بر روابط اجتماعی:

قلقلک دادن، به‌ویژه در دوران کودکی، می‌تواند تأثیرات مهمی بر روابط اجتماعی فرد بگذارد. این تجربه، اگر مکرراً و بدون رضایت کودک رخ دهد، ممکن است حس ناامنی و بی‌اعتمادی را در او تقویت کند. کودکانی که بارها قلقلک داده می‌شوند و در این فرآیند توانایی دفاع از مرزهای شخصی خود را ندارند، ممکن است در آینده در برقراری روابط صمیمی با دیگران دچار مشکل شوند.

یکی از دلایل این امر، این است که قلقلک می‌تواند حسی دوگانه ایجاد کند: از یک سو، ممکن است به‌عنوان یک تجربه مفرح و خنده‌آور تلقی شود، اما از سوی دیگر، اگر کودک نتواند کنترل یا رضایت خود را ابراز کند، این تجربه ممکن است به شکلی ناخوشایند تبدیل شود. این تناقض می‌تواند بر چگونگی درک کودک از صمیمیت و تعاملات نزدیک اثر منفی بگذارد.

در روابط با همسالان، کودکانی که به‌طور مداوم در معرض چنین تجربیاتی قرار گرفته‌اند، ممکن است تمایلی به تعاملات فیزیکی صمیمانه نداشته باشند. این موضوع به‌ویژه در مواردی که قلقلک با احساسات منفی مانند خجالت، شرم یا ترس همراه بوده است، شدیدتر خواهد بود. علاوه بر این، چنین کودکانی ممکن است به‌طور ناخودآگاه در آینده از تعاملات فیزیکی یا اجتماعی که حس مشابهی را برمی‌انگیزد، اجتناب کنند.

برای جلوگیری از این تأثیرات منفی، والدین و مربیان باید به احساسات و واکنش‌های کودکان در زمان قلقلک توجه کنند. احترام به حریم شخصی و مرزهای کودک نه‌تنها اعتماد به نفس او را تقویت می‌کند، بلکه زمینه‌ساز ایجاد روابط سالم و صمیمی در آینده خواهد بود.

قلقلک و قدرت: ابزاری برای کنترل یا بازی؟

تجربه قلقلک، به‌خصوص در کودکان، می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای اعمال قدرت و کنترل بر دیگران مورد استفاده قرار گیرد. وقتی فردی، به‌ویژه یک بزرگسال، بدون رضایت کودک او را قلقلک می‌دهد، این عمل می‌تواند به شکل نوعی تسلط و برتری ظاهر شود. در این حالت، کودک که توانایی توقف این تجربه ناخوشایند را ندارد، ممکن است احساس ضعف و بی‌قدرتی کند.

این استفاده از قلقلک به‌عنوان ابزاری برای کنترل، می‌تواند تأثیرات منفی بر حس امنیت و اعتماد کودک داشته باشد. برای مثال، کودکی که مکرراً در چنین شرایطی قرار می‌گیرد، ممکن است احساس کند که حریم شخصی او محترم شمرده نمی‌شود. این امر در بلندمدت می‌تواند به ایجاد حس ناامنی، ترس و حتی کاهش اعتماد به دیگران منجر شود.

والدین و مربیان باید به این نکته توجه داشته باشند که بازی با کودکان، از جمله قلقلک، باید در محیطی امن و با رعایت مرزهای شخصی کودک انجام شود. اجازه دادن به کودک برای بیان احساسات و نشان دادن رضایت یا عدم رضایتش، نقش مهمی در تقویت اعتماد به نفس و حس قدرت او دارد. به همین دلیل، قلقلک نباید به‌عنوان ابزاری برای شوخی یا تسلط بی‌حدوحصر بر کودک استفاده شود، بلکه باید در قالب یک تجربه مثبت و تعاملی باقی بماند.

تأثیرات جسمی

آسیب فیزیکی :

در برخی موارد، قلقلک دادن شدید می‌تواند منجر به آسیب‌های فیزیکی مانند کشیدگی عضلات یا حتی شکستگی استخوان شود.

تأثیرات بر رابطه والد-کودک

تخریب اعتماد : اگر کودک احساس کند که به او احترام گذاشته نمی‌شود و مرزهای شخصی‌اش نادیده گرفته می‌شود، اعتمادش به والدینش کاهش می‌یابد.
ایجاد مقاومت: کودک ممکن است در برابر سایر دستورات والدین مقاومت کند و ارتباط بین آن‌ها تیره شود.

قلقلک و جنسیت: تأثیرات تربیتی و پیام‌های اجتماعی
تجربه قلقلک می‌تواند تحت تأثیر جنسیت کودک قرار گیرد و پیام‌های تربیتی و اجتماعی متفاوتی به آن‌ها منتقل کند. برای مثال، دختران اغلب در نواحی حساس‌تر و خصوصی‌تر بدن قلقلک داده می‌شوند، در حالی که پسران ممکن است در موقعیت‌های عمومی‌تر و بدون محدودیت خاصی این تجربه را داشته باشند. این تفاوت‌ها می‌تواند به تقویت کلیشه‌های جنسیتی منجر شود، جایی که دختران به عنوان افراد حساس‌تر و نیازمند مراقبت بیشتر دیده می‌شوند و پسران به‌عنوان افرادی با تحمل بیشتر معرفی می‌شوند.

این پیام‌های ضمنی می‌توانند بر درک کودکان از خود و جنسیتشان تأثیر بگذارند. برای مثال، دختری که مکرراً در نواحی خصوصی قلقلک داده می‌شود، ممکن است مرزهای شخصی خود را کم‌اهمیت بداند یا در تشخیص لمس‌های سالم و ناسالم با مشکل مواجه شود. در مقابل، پسری که از طریق قلقلک به‌عنوان بازی «مقاومت‌طلبانه» با او رفتار می‌شود، ممکن است احساس کند که نشان دادن حساسیت یا احساسات، نشانه ضعف است.

این موضوع نشان می‌دهد که والدین و مربیان باید در انتخاب نوع بازی‌ها و رفتارهای خود دقت کنند تا از تقویت کلیشه‌های جنسیتی و نقض مرزهای شخصی کودکان جلوگیری کنند. رعایت حریم خصوصی و احترام به علایق و احساسات کودک، صرف نظر از جنسیت، می‌تواند نقش مهمی در ایجاد اعتماد به نفس و حس امنیت آن‌ها ایفا کند.

چگونه می‌توانیم به کودکان بیاموزیم که به بدن خود احترام بگذارند و مرزهای شخصی خود را مشخص کنند؟

احترام به بدن و تعیین مرزهای شخصی یکی از بنیادی‌ترین مفاهیمی است که می‌تواند در رشد شخصیت و امنیت عاطفی کودکان نقشی حیاتی ایفا کند. این مهارت نه تنها به کودکان کمک می‌کند که در مواجهه با موقعیت‌های ناخوشایند از خود دفاع کنند، بلکه به آن‌ها می‌آموزد چگونه در آینده روابط سالم و معناداری ایجاد کنند.

1. آموزش مفهوم مالکیت بدن

یکی از اولین گام‌ها برای آموزش احترام به بدن، معرفی مفهوم مالکیت بدن است. کودکان باید بدانند که بدن آن‌ها متعلق به خودشان است و هیچ‌کس، حتی نزدیک‌ترین افراد، بدون رضایت آن‌ها نباید به بدنشان دست بزند. والدین می‌توانند از عبارات ساده‌ای مانند "بدن تو مال خودته" استفاده کنند و به کودک بیاموزند که اجازه دادن یا ندادن برای لمس بدنش، یک حق طبیعی برای او است.

2. تشویق به بیان احساسات

کودکان باید یاد بگیرند که احساسات خود را آزادانه بیان کنند و به نیازها و مرزهای خود احترام بگذارند. والدین می‌توانند با گوش دادن فعال به حرف‌های کودک، از او حمایت کنند و نشان دهند که احساساتش مهم هستند. برای مثال، اگر کودک در موقعیت خاصی احساس ناراحتی کرد، باید به او اجازه داده شود که "نه" بگوید و والدین این واکنش را تقویت کنند.

3. الگوی رفتاری باشید

کودکان بیشتر از هر چیزی از رفتار والدین خود الگو می‌گیرند. والدینی که در تعامل با دیگران حریم شخصی آن‌ها را رعایت می‌کنند، به کودک این پیام را منتقل می‌کنند که احترام به مرزها یک ارزش مهم است. به‌عنوان مثال، اجازه گرفتن برای ورود به اتاق کودک، حتی اگر در خانه باشد، می‌تواند تأثیر عمیقی در شکل‌گیری این نگرش داشته باشد.

4. استفاده از داستان‌ها و بازی‌ها

داستان‌ها و بازی‌ها ابزارهای مؤثری برای آموزش مفاهیم پیچیده به کودکان هستند. والدین می‌توانند از کتاب‌ها و قصه‌هایی استفاده کنند که در آن‌ها شخصیت‌ها با احترام به حریم شخصی و تعیین مرزهای خود رفتار می‌کنند. همچنین بازی‌هایی مانند نقش‌آفرینی (Role Play) می‌توانند به کودکان کمک کنند تا یاد بگیرند چگونه در موقعیت‌های واقعی از مرزهای خود دفاع کنند.

5. آموزش نحوه برخورد با موقعیت‌های نامطلوب

یکی از مهم‌ترین بخش‌های این آموزش، آماده‌سازی کودک برای مقابله با موقعیت‌هایی است که ممکن است در آن احساس ناراحتی یا تجاوز به حریم شخصی داشته باشد. به کودکان بیاموزید که اگر در چنین موقعیت‌هایی قرار گرفتند، به یک بزرگسال معتمد مراجعه کنند و مشکل خود را بیان کنند. والدین باید تأکید کنند که هیچ‌گاه نباید از ابراز ناراحتی یا گزارش دادن چنین اتفاقاتی احساس خجالت کنند.

6. تقویت اعتماد به نفس و خودمختاری

اعتماد به نفس پایه و اساس توانایی کودک در تعیین مرزهای شخصی است. کودکان با اعتماد به نفس بالا راحت‌تر می‌توانند در برابر فشارهای محیطی مقاومت کنند و "نه" بگویند. والدین باید کودک را تشویق کنند تا در تصمیم‌گیری‌های روزمره مشارکت کند و نظرات خود را بیان کند، حتی اگر این نظرات مخالف خواسته‌های دیگران باشد.

7. آموزش مفاهیم حریم خصوصی و عمومی

برای کودکان توضیح دهید که برخی از بخش‌های بدن و برخی از احساسات و تجربیات آن‌ها خصوصی هستند و تنها خودشان و افرادی که به آن‌ها اعتماد دارند، باید از این موارد مطلع شوند. این آموزش می‌تواند شامل تفاوت میان لمس‌های خوب و بد نیز باشد.

8. بررسی پیامدهای مثبت و منفی احترام به مرزها

احترام به مرزهای شخصی نه تنها به کودکان کمک می‌کند که از خود محافظت کنند، بلکه باعث می‌شود روابط اجتماعی سالم‌تر و موفق‌تری در آینده داشته باشند. از طرف دیگر، عدم رعایت این مرزها ممکن است منجر به مشکلاتی در ایجاد اعتماد، روابط صمیمی و عزت‌نفس کودک شود. والدین باید تأثیرات مثبت رعایت مرزها و عواقب نادیده گرفتن آن‌ها را با زبانی ساده و ملموس برای کودک توضیح دهند.

آموزش احترام به بدن و مرزهای شخصی به کودکان یک فرآیند مداوم است که نیازمند توجه، صبوری و همراهی والدین و مربیان است. این آموزش نه تنها به حفظ امنیت جسمی و روانی کودکان کمک می‌کند، بلکه به آن‌ها قدرت می‌دهد تا در بزرگسالی نیز در برابر چالش‌ها و فشارهای اجتماعی با اعتماد به نفس و قاطعیت رفتار کنند.

جایگزین‌های سالم و سرگرم‌کننده برای قلقلک دادن کودکان

همانطور که در توضیحات قبلی اشاره شد، قلقلک دادن کودکان ممکن است عواقب ناخوشایندی داشته باشد . خوشبختانه، روش‌های بسیار دیگری برای ایجاد ارتباط مثبت و سرگرم‌کننده با کودکان وجود دارد که نه تنها بی‌خطر هستند، بلکه به رشد و توسعه‌ی آن‌ها نیز کمک می‌کنند . در ادامه به چند نمونه از این جایگزین‌ها اشاره می‌کنیم:

بازی‌های حسی و لمسی

بازی با خمیر بازی : این بازی علاوه بر تقویت حس لامسه، به رشد خلاقیت کودک نیز کمک می‌کند.
حباب سازی : ساخت حباب‌های صابون و تعقیب آن‌ها، یک فعالیت سرگرم‌کننده و آرامش‌بخش برای کودکان است.
نقاشی با انگشت : این فعالیت به کودک اجازه می‌دهد تا با رنگ‌ها و بافت‌های مختلف آشنا شود و مهارت‌های حرکتی ظریف خود را تقویت کند.

بازی‌های کلامی

داستان‌گویی : ساختن داستان‌های مشترک با کودک، باعث تقویت تخیل و زبان او می‌شود.
خواندن شعر : خواندن شعرهای کودکانه، علاوه بر سرگرم‌کردن کودک، به او کمک می‌کند تا با کلمات و ریتم آشنا شود.
بازی‌های زبانی : بازی‌هایی مانند حدس زدن کلمات یا ساختن جمله‌های خنده‌دار، می‌توانند به تقویت مهارت‌های زبانی کودک کمک کنند.

بازی‌های حرکتی

پنهان شدن : این بازی ساده و سرگرم‌کننده، به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی و شناختی خود را تقویت کند.
قلاب بازی: این بازی به تقویت هماهنگی چشم و دست و مهارت‌های حرکتی کودک کمک می‌کند.
توپ بازی : بازی با توپ، یک فعالیت عالی برای تخلیه انرژی و تقویت عضلات کودک است.

بازی‌های ساختنی

لگو : بازی با لگو به تقویت مهارت‌های حل مسئله، خلاقیت و هماهنگی چشم و دست کودک کمک می‌کند.
ماکت سازی : ساختن ماکت‌های ساده با استفاده از وسایل دور ریختنی، یک فعالیت سرگرم‌کننده و آموزشی برای کودکان است.

فعالیت‌های هنری

نقاشی : نقاشی کشیدن، به کودک اجازه می‌دهد تا احساسات و افکار خود را بیان کند و خلاقیت خود را شکوفا کند.
کار با سفال: کار با سفال، به تقویت مهارت‌های حرکتی ظریف و خلاقیت کودک کمک می‌کند.
کلاژ : ساخت کلاژ با استفاده از کاغذ، پارچه و سایر مواد، یک فعالیت سرگرم‌کننده و آموزشی برای کودکان است.

نکات مهم:

توجه به علایق کودک: سعی کنید فعالیت‌هایی را انتخاب کنید که کودک به آن‌ها علاقه دارد.
ایجاد محیطی امن و آرام: فضایی را برای بازی فراهم کنید که امن و آرام باشد و کودک احساس راحتی کند.
تشویق و حمایت از کودک: کودک را تشویق کنید و به او نشان دهید که به او افتخار می‌کنید.
توجه به سن و توانایی‌های کودک: فعالیت‌ها را متناسب با سن و توانایی‌های کودک انتخاب کنید.

با انتخاب جایگزین‌های سالم و مناسب برای قلقلک دادن، می‌توانید رابطه قوی‌تری با کودک خود برقرار کنید و به رشد و توسعه‌ی او کمک کنید.

چرا نمی‌توانیم خودمان را قلقلک دهیم؟

یکی از جالب‌ترین جنبه‌های قلقلک این است که ما نمی‌توانیم خودمان را قلقلک دهیم. این پدیده به دلیل مکانیسم‌های پیش‌بینی مغز است. مغز ما می‌تواند حرکات خودمان را پیش‌بینی کند و به همین دلیل، به لمس‌های خودمان به عنوان یک تهدید یا تحریک غیرمنتظره نگاه نمی‌کند.

نکات مهم در مورد قلقلک دادن کودکان

قلقلک دادن کودکان، اگرچه به نظر یک بازی ساده و بی‌ضرر می‌رسد، اما می‌تواند تأثیرات روانی و اجتماعی قابل توجهی بر آن‌ها داشته باشد . بنابراین، قبل از اینکه کودک خود را قلقلک دهید، نکات زیر را به دقت مطالعه کنید:

چرا باید با احتیاط قلقلک داد؟

نقض حریم شخصی: قلقلک دادن بدون اجازه کودک، می‌تواند به عنوان نقض حریم شخصی او تلقی شود و احساس ناامنی و عدم کنترل را در او ایجاد کند.
ایجاد ترس و اضطراب: برای برخی کودکان، قلقلک دادن تجربه ناخوشایندی است و می‌تواند باعث ایجاد ترس و اضطراب شود . این ترس ممکن است در بزرگسالی به شکل فوبیای اجتماعی یا اختلالات اضطرابی بروز کند.
سوءتفاهم در مورد لمس: قلقلک دادن می‌تواند باعث شود کودک بین لمس‌های سالم و ناسالم تمایز قائل نشود و در آینده در معرض خطر سوء استفاده قرار گیرد.
تقویت رفتارهای نامطلوب: اگر کودک با خندیدن به قلقلک، به صورت ناخودآگاه این رفتار را تقویت کند، ممکن است در آینده به هر نوع تحریک فیزیکی به عنوان یک نشانه مثبت پاسخ دهد.

نکات مهم برای قلقلک دادن (در صورت تمایل کودک)

اجازه بگیرید: همیشه از کودک اجازه بگیرید و مطمئن شوید که او از این بازی لذت می‌برد.
محدودیت زمانی : قلقلک دادن را طولانی نکنید و به محض اینکه کودک خسته شد یا خواست بازی متوقف شود، به او احترام بگذارید.
توجه به نشانه‌های ناراحتی : به نشانه‌های ناراحتی کودک، مانند گریه کردن یا تلاش برای فرار، توجه کنید و بلافاصله بازی را متوقف کنید.
فضای امن : در یک محیط امن و آرام به کودک قلقلک دهید.
تغییر بازی : اگر کودک از قلقلک خسته شد، بازی دیگری را شروع کنید.
احترام به مرزهای شخصی : به مرزهای شخصی کودک احترام بگذارید و هرگز او را مجبور به انجام کاری نکنید.

با انتخاب جایگزین‌های سالم و مناسب برای قلقلک دادن، می‌توانید رابطه قوی‌تری با کودک خود برقرار کنید و به رشد و توسعه‌ی کودک خود کمک کنید.

امیدوارم این نوشته دیدگاه تازه‌ای به شما ارائه داده باشد.

مطالب دیگر ما:

همه چیز درباره ی ملاتونین

بهترین مرکز روانشناسی بالینی در تهران

روش های درمان افسردگی

روانشناسی بالینی روی چه مشکلاتی تمرکز دارد؟

چطور متوجه بشیم که چه روانشناس بالینی کاربلد است؟

بیماری های روانی شایع در ایران- کلینیک بالین

انواع اختلالات شخصیتی- بهترین مرکز درمان اختلالات شخصیتی 1403

تفاوت روانشناسی بالینی و عمومی در چیست؟

راه های افزایش اعتماد به نفس