مقابله با ترس‌های شبانه کودکان

پزشک. ساحل فرخی
۱۴۰۳/۰۷/۰۱
کلینیک بالین

کودک شما با دنیایی از تخیلات و احساسات روبروست که گاهی اوقات می‌تواند به شکل ترس‌های شبانه ظاهر شود.

راهنمای جامع برای والدین: مقابله با ترس‌های شبانه کودکان

شاید برایتان پیش آمده باشد که کودکتان با چشمانی وحشت‌زده از خواب بپرد و با فریاد به دنبال شما بگردد. ترس‌های شبانه، این کابوس‌های کوچک، می‌توانند آرامش شبانه را از خانواده‌ها بگیرند. اما نگران نباشید، شما تنها نیستید. در این مقاله از کلینک توانبخشی بالین، به بررسی دلایل بروز ترس‌های شبانه در کودکان، علائم آن و راهکارهای موثر برای مقابله با این ترس‌ها می‌پردازیم تا شب‌های آرامی را برای شما و فرزندتان به ارمغان آوریم.

کودک شما با دنیایی از تخیلات و احساسات روبروست که گاهی اوقات می‌تواند به شکل ترس‌های شبانه ظاهر شود. این ترس‌ها نه تنها برای کودک، بلکه برای والدین نیز دلهره‌آور هستند. اما با شناخت دلایل این ترس‌ها و استفاده از راهکارهای مناسب، می‌توانیم به کودکان کمک کنیم تا شب‌هایی آرام و بدون اضطراب را تجربه کنند.

علل ترس شبانه در کودکان| بررسی عمیق‌تر

ترس‌های شبانه در کودکان، پدیده ای رایج و طبیعی است که دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین علل این ترس‌ها می‌پردازیم:

عوامل روانشناختی

تخیل قوی: کودکان در سنین پایین دارای تخیلات بسیار قوی هستند. این تخیلات می‌تواند به شکل کابوس‌ها و ترس‌های شبانه بروز کند.
استرس و اضطراب: تغییرات در محیط زندگی، مشکلات در مدرسه، یا حتی مشاجرات خانوادگی می‌توانند باعث ایجاد استرس و اضطراب در کودک شده و به ترس‌های شبانه منجر شوند.
احساس ناامنی: احساس عدم امنیت در محیط خواب، مانند تاریکی، صداهای نامأنوس یا نبود والدین، می‌تواند باعث ترس و اضطراب در کودک شود.
تغییرات رشدی: در برخی از مراحل رشد، کودکان ممکن است نسبت به برخی چیزها حساس‌تر شوند و ترس‌های جدیدی را تجربه کنند.
تجربیات ترسناک: دیدن فیلم‌های ترسناک، شنیدن داستان‌های ترسناک یا تجربه رویدادهای ترسناک می‌تواند باعث ایجاد ترس‌های شبانه شود.

عوامل فیزیولوژیکی

اختلالات خواب: مشکلاتی مانند آپنه خواب یا اختلالات ریتم شبانه‌روزی می‌توانند باعث خواب آشفته و ترس‌های شبانه شوند.
بیماری‌های جسمی: برخی بیماری‌های جسمی مانند تب، عفونت یا آلرژی می‌توانند باعث ناراحتی کودک و ایجاد ترس‌های شبانه شوند.
مصرف برخی داروها: مصرف برخی داروها، به ویژه محرک‌ها، می‌تواند باعث اختلال در خواب و ایجاد کابوس شود.

عوامل محیطی

محیط خواب نامناسب: اتاق تاریک، سرد یا گرم، صداهای مزاحم و یا تخت خواب ناراحت می‌تواند باعث ایجاد ترس در کودک شود.
روتین نامنظم خواب: نداشتن یک روتین خواب منظم و ثابت می‌تواند باعث اختلال در خواب و ایجاد ترس‌های شبانه شود.

عوامل روانی-اجتماعی

مشکلات خانوادگی: تنش‌ها و مشکلات خانوادگی می‌توانند بر روحیه کودک تأثیر گذاشته و باعث ایجاد ترس‌های شبانه شوند.
تغییرات در محیط زندگی: تغییر مدرسه، جابه‌جایی به خانه جدید یا از دست دادن یکی از عزیزان می‌تواند باعث ایجاد استرس و اضطراب در کودک شود.

نکته مهم: در بسیاری از موارد، ترس‌های شبانه در کودکان ترکیبی از عوامل مختلف است و تشخیص دقیق علت آن نیاز به بررسی دقیق توسط متخصص اطفال یا روان‌شناس کودک دارد.

علائم رایج ترس شبانه عبارتند از:

بیدار شدن ناگهانی و وحشت‌زده: کودک ممکن است با فریاد از خواب بپرد، ضربان قلبش تند شود و عرق کند.
چشم‌های باز و خیره: در حالی که کودک خواب است، ممکن است چشمانش باز باشد و به اطراف خیره شود.
حرکات شدید بدن: کودک ممکن است دست و پا بزند، بنشیند یا حتی سعی کند از تخت خارج شود.
عدم پاسخگویی: در هنگام ترس شبانه، کودک معمولاً به صداها و لمس‌ها پاسخ نمی‌دهد و به نظر می‌رسد که در دنیای دیگری است.
تلاش برای فرار: کودک ممکن است سعی کند از اتاق یا خانه فرار کند.
عدم به یاد آوردن رویا: پس از بیدار شدن کامل، کودک معمولاً چیزی از اتفاقی که افتاده به یاد نمی‌آورد.
خواب آلودگی و گیجی: پس از اتمام حمله ترس، کودک معمولاً بسیار خواب‌آلود و گیج است.

تفاوت ترس شبانه با کابوس:

کابوس: در کابوس، کودک معمولاً رویاهای ترسناکی می‌بیند و پس از بیدار شدن می‌تواند رویا را به یاد آورد.
ترس شبانه: در ترس شبانه، کودک معمولاً رویا نمی‌بیند و پس از بیدار شدن هیچ چیزی به یاد نمی‌آورد.

نکته مهم: ترس شبانه معمولاً بدون آسیب جسمی و روانی برای کودک اتفاق می‌افتد و با بزرگ‌تر شدن کودک، شدت و تعداد این حملات کاهش می‌یابد.

ترس‌های شبانه در کودکان: بررسی در سنین مختلف

ترس‌های شبانه در سن پیش‌دبستانی (2 تا 5 سال)

تخیلات قوی: کودکان در این سنین تخیل بسیار قوی دارند و موجودات خیالی و هیولاها برای آن‌ها بسیار واقعی هستند.
ترس از تاریکی: ترس از تاریکی یکی از رایج‌ترین ترس‌های کودکان در این سن است.
ترس از صداهای ناشناخته: صداهای عجیب و غریب در شب می‌تواند باعث ترس و اضطراب کودک شود.
ترس از تنها ماندن: کودکان در این سن نیاز شدیدی به حضور والدین دارند و از تنها ماندن می‌ترسند.

ترس‌های شبانه در سن دبستان (6 تا 12 سال)

ترس از رویدادهای دنیای واقعی: کودکان در این سن ممکن است از وقایع طبیعی مانند طوفان یا زمین‌لرزه بترسند.
ترس از آسیب دیدن: ترس از بیماری، مرگ یا آسیب دیدن خود یا عزیزانشان ممکن است در این سن ایجاد شود.
ترس از شکست: ترس از شکست در مدرسه یا فعالیت‌های اجتماعی می‌تواند باعث اضطراب و ترس شبانه شود.
ترس از موجودات خیالی پیچیده‌تر: برخلاف کودکان پیش‌دبستانی، کودکان دبستانی ممکن است از موجودات خیالی پیچیده‌تر مانند ارواح یا خون‌آشام‌ها بترسند.

عوامل موثر بر ترس‌های شبانه در سنین مختلف

توسعه شناختی: با رشد کودک و افزایش درک او از جهان اطراف، نوع ترس‌های او نیز تغییر می‌کند.
تجربیات شخصی: رویدادهای استرس‌زا مانند بیماری، جابه‌جایی یا از دست دادن یکی از عزیزان می‌تواند باعث ایجاد ترس‌های شبانه شود.
تأثیر رسانه‌ها: تماشای فیلم‌های ترسناک، خواندن داستان‌های ترسناک یا بازی‌های ویدئویی ترسناک می‌تواند بر تخیل کودک تأثیر گذاشته و باعث ایجاد ترس شود.
محیط خانواده: تنش‌ها و مشکلات خانوادگی می‌توانند بر روحیه کودک تأثیر گذاشته و باعث ایجاد ترس‌های شبانه شوند.

ترس های شبانه در کودکان زیر دو سال

ترس‌های شبانه در کودکان زیر دو سال، اگرچه ممکن است به اندازه کودکان بزرگ‌تر آشکار نباشد، اما به شکل‌های دیگری بروز می‌کند. نوزادان و شیرخواران نیز ممکن است به دلیل تغییرات در الگوهای خواب، ناراحتی‌های جسمی یا عوامل محیطی، احساس ناامنی کرده و شب‌ها بی‌قرار شوند.

دلایل رایج ترس شبانه در کودکان زیر دو سال:

تغییرات در الگوهای خواب: نوزادان در مراحل اولیه رشد، الگوهای خواب نامنظمی دارند و ممکن است در طول شب چندین بار بیدار شوند.
گرسنگی، تشنگی یا نیاز به تعویض پوشک: نیازهای فیزیولوژیکی برآورده نشده می‌تواند باعث ناراحتی و گریه کودک شود.
دندان درآوردن: درد ناشی از دندان درآوردن می‌تواند باعث بی‌قراری و اختلال در خواب کودک شود.
بیماری: بیماری‌های عفونی، تب یا دردهای شکمی می‌توانند باعث ناراحتی و بی‌خوابی کودک شوند.
محیط نامناسب: سر و صدای زیاد، نور شدید، دمای نامناسب اتاق یا تخت خواب ناراحت می‌توانند باعث ناراحتی کودک شوند.

نشانه‌های ترس شبانه در کودکان زیر دو سال:

گریه‌های مکرر و طولانی مدت: کودک ممکن است به دلیل ترس یا ناراحتی، به طور مداوم گریه کند.
بیدار شدن مکرر در طول شب: کودک ممکن است هر چند ساعت یکبار بیدار شود و برای خوابیدن به کمک نیاز داشته باشد.
مشکل در آرام شدن: پس از بیدار شدن، ممکن است برای آرام کردن کودک به زمان زیادی نیاز باشد.
تحریک‌پذیری در طول روز: بی‌خوابی شبانه می‌تواند باعث تحریک‌پذیری و بی‌قراری کودک در طول روز شود.

چه زمانی برای ترس‌های شبانه کودک باید به پزشک مراجعه کرد؟

ترس‌های شبانه در کودکان، گرچه اغلب نگران‌کننده هستند اما معمولاً با بزرگ‌تر شدن کودک از بین می‌روند. با این حال، در برخی موارد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

دلایلی که نشان می‌دهند باید برای ترس های شبانه کودکتان به پزشک مراجعه کنید:

تکرار مکرر و شدت زیاد: اگر ترس‌های شبانه کودک به طور مرتب و با شدت زیاد تکرار می‌شوند.
تأثیر بر زندگی روزمره: اگر این ترس‌ها باعث اختلال در خواب، فعالیت‌های روزانه یا روابط اجتماعی کودک می‌شوند.
وجود علائم دیگر: اگر کودک علائم دیگری مانند بی‌خوابی، کابوس‌های شبانه، اضطراب یا افسردگی را نشان می‌دهد.
تغییرات رفتاری: اگر کودک تغییرات قابل توجهی در رفتار خود مانند پرخاشگری، گوشه‌گیری یا مشکلات تمرکز نشان می‌دهد.
علت مشخصی برای ترس وجود ندارد: اگر هیچ دلیل مشخصی برای ترس‌های کودک پیدا نمی‌شود.
ترس‌های شبانه با مشکلات پزشکی همراه هستند: اگر کودک از بیماری‌های زمینه‌ای مانند اختلالات تنفسی یا تشنج رنج می‌برد.

چه انتظاراتی باید از پزشک داشته باشیم؟

پزشک معمولاً با پرسیدن سؤالاتی در مورد الگوی خواب کودک، سابقه پزشکی و رویدادهای اخیر زندگی او، سعی در تشخیص علت ترس‌های شبانه می‌کند. ممکن است آزمایش‌های تکمیلی مانند EEG برای بررسی فعالیت مغز یا آزمایش خون برای بررسی مشکلات پزشکی انجام شود.

چه زمانی باید به متخصص روانشناس کودک مراجعه کرد؟

اگر ترس‌های شبانه کودک با مشکلات روانشناختی مانند اضطراب یا افسردگی همراه باشد، ممکن است نیاز به مشاوره با یک روانشناس کودک باشد. روانشناس کودک می‌تواند به کودک و خانواده کمک کند تا با این ترس‌ها کنار بیایند و مهارت‌های مقابله با اضطراب را بیاموزند.

به خاطر داشته باشید: هر کودکی متفاوت است و آنچه برای یک کودک موثر است ممکن است برای کودک دیگر موثر نباشد. بنابراین، بهترین راه برای کمک به کودک، مشورت با پزشک یا متخصص کودک است.

راهکارهای مقابله با ترس شبانه در کودکان

ایجاد محیطی امن و آرام

نور ملایم: استفاده از یک چراغ خواب کوچک با نور ملایم می‌تواند به کودک احساس امنیت بیشتری بدهد.
صداهای آرامش‌بخش: پخش موسیقی ملایم یا صدای طبیعت می‌تواند به کاهش اضطراب کودک کمک کند.
عروسک یا اسباب‌بازی محبوب: اجازه دهید کودک یک عروسک یا اسباب‌بازی مورد علاقه‌اش را همراه خود به رختخواب ببرد.
اتاق مرتب و تمیز: یک اتاق مرتب و تمیز می‌تواند به کودک احساس آرامش بیشتری بدهد.

روتین منظم خواب

ساعت خواب ثابت: سعی کنید هر شب در یک ساعت مشخص کودک را بخوابانید.
فعالیت‌های آرامش‌بخش قبل از خواب: خواندن داستان، حمام گرم یا ماساژ ملایم می‌تواند به کودک کمک کند تا آرام شود.
پرهیز از فعالیت‌های هیجان‌انگیز قبل از خواب: از تماشای تلویزیون، بازی‌های ویدئویی یا انجام فعالیت‌های پرانرژی قبل از خواب خودداری کنید.

تکنیک‌های آرام‌سازی

تنفس عمیق: به کودک آموزش دهید که چگونه نفس عمیق بکشد.
تخیل هدایت‌شده: داستان‌هایی با پایان خوش برای کودک تعریف کنید تا به او کمک کند آرام شود.
یوگا یا مدیتیشن کودکانه: این تمرینات می‌توانند به کاهش اضطراب و افزایش آرامش کودک کمک کنند.

گفتگو با کودک

گوش دادن فعال: به احساسات و نگرانی‌های کودک گوش دهید و به او نشان دهید که او را درک می‌کنید.
تفاوت بین واقعیت و خیال: به کودک توضیح دهید که ترس‌هایش خیالی هستند و هیچ هیولایی وجود ندارد.
تقویت احساس امنیت: به کودک اطمینان دهید که شما همیشه مراقب او هستید.

همکاری با پزشک یا روانشناس

مشاوره: در صورت نیاز، با یک پزشک متخصص اطفال یا روانشناس کودک مشورت کنید.
دارو درمانی: در موارد شدید، پزشک ممکن است داروهایی برای کاهش اضطراب تجویز کند.

نکات مهم دیگر